Czym są adaptogeny i kiedy je stosować?

Lepsze skupienie i koncentracja, bardziej efektywny sen i odczuwalnie mniejsze zmęczenie — to tylko niektóre z charakterystycznych korzyści, jakie oferuje suplementacja preparatów z wysoką zawartością skoncentrowanych ziół adaptogennych. 

Badania naukowe potwierdzają, że adaptogeny mogą przyczyniać się do niwelowania skutków stresu, poprawy odporności organizmu oraz wydolności fizycznej. Biorąc pod uwagę te właściwości, coraz więcej osób decyduje się na ich suplementację. 

Czy faktycznie adaptogeny to naturalne środki, które wspomagają pracę ciała i umysłu? Po jakie preparaty sięgać i jak je stosować?

Adaptogeny — co to jest?

Adaptogeny to naturalne substancje pochodzenia roślinnego, które wpływają na procesy reakcji organizmu na różne stresory. Pojęcie to wprowadzono w latach 50. XX wieku, aby opisać rośliny, które poprawiają zdolność organizmu do radzenia sobie z fizycznym, chemicznym i biologicznym stresem. 

Naturalne adaptogeny wpływają na układ nerwowy oraz układ odpornościowy. Poprawiają toczące się w organizmie procesy i wspierają ich przebieg w niesprzyjających warunkach zewnętrznych. O substancjach z tej kategorii mówi się, że charakteryzują się właściwościami adaptogennymi — pomagają utrzymać naturalną równowagę organizmu, niezależnie od zmian w środowisku.

Właściwości i działanie adaptogenów

Adaptogeny wpływają na różne aspekty ludzkiego ciała — przede wszystkim funkcjonowanie układu nerwowego i odpornościowego. 

Musisz jednak wiedzieć, że działanie adaptogenne jest długoterminowe — oznacza to, że efekty przyjmowania adaptogenów stają się widoczne po regularnym stosowaniu przez dłuższy czas (najczęściej 3-4 tygodnie). 

Ważne jest także to, aby przyjmowanie adaptogenów odbywało się zgodnie z zalecaniami umieszczonymi na oryginalnych opakowaniach. Suplementy diety o wysokiej jakości zawierają standaryzowaną ilość substancji aktywnych pochodzących z roślin adaptogennych, a tym samym dają pewność tego, że wskazana dawka przyniesie odpowiedni efekt. 

Właściwości adaptogenów

• Adaptogeny wspierają funkcjonowanie układu immunologicznego i poprawiają odporność — mają właściwości immunostymulujące. 
• Pomagają w niwelowaniu skutków stresu i lepszym kontrolowaniu emocji. 
• Wspierają wydolność fizyczną — szczególnie korzystne dla osób aktywnych fizycznie.
• Mogą poprawiać poziom energii i libido — pozytywnie wpływają na ogólną witalność organizmu.
• Wykazują właściwości przeciwzapalne.
• Działają ochronnie na układ nerwowy. 
• Mogą spowalniać procesy starzenia.

Adaptogeny mogą być naprawdę cennym wsparciem dla ludzkiego ciała w walce z codziennymi wyzwaniami. Ważne jednak, aby mieć świadomość tego, jak łączyć adaptogeny ze zdrowym stylem życia i dobrymi nawykami żywieniowymi. 

Rodzaje adaptogenów

Adaptogeny to szeroka grupa suplementów diety, które dostarczają substancje pozyskiwane z różnych roślin. Specyficzne związki aktywne, które są w nich zawarte posiadają inne właściwości adaptogenne i mogą wpływać na kondycję organizmu w różny sposób.

Najskuteczniejsze adaptogeny (a dzięki temu najbardziej popularne) są dobrze przebadane i mają udokumentowane działanie. 

Po które preparaty z adaptogenami sięgamy najczęściej? 

Różeniec górski

Różeniec górski to roślina, która jest znana z właściwości wspierających wydolność organizmu i poprawiających oddychanie komórkowe. Jego regularne przyjmowanie może przyczyniać się do redukcji skutków stresu oraz poprawy ogólnego stanu zdrowia. Różeniec górski jest szczególnie ceniony wśród osób aktywnych fizycznie ze względu na jego zdolność do zwiększania poziomu energii i wytrzymałości.

Żeń-szeń

Żeń-szeń to jeden z najmocniejszych adaptogenów, który jest stosowany od wieków w medycynie chińskiej. Działa korzystnie na funkcje mózgu, poprawia koncentrację i pamięć. Jest również skuteczny w redukcji depresji i poprawie libido. Żeń-szeń wspiera naturalną równowagę organizmu i może pomagać w adaptacji do niesprzyjających warunków zewnętrznych.

Ashwagandha

Ashwagandha to adaptogen znany ze swoich silnych właściwości przeciwzapalnych. Wspomaga organizm podczas wysiłku i zmniejsza skutki stresu (fizycznego i komórkowego). Ashwagandha jest również pomocna w poprawie jakości snu i nocnej regeneracji, stąd jest kojarzona jako jeden z popularnych adaptogenów na sen. 

Chaga

Chaga to grzyb adaptogenny, który ma silne właściwości immunostymulujące. Wspomaga układ odpornościowy i chroni organizm przed infekcjami. Chaga może również działać ochronnie na układ nerwowy i wywierać pozytywny wpływ na mózg.

Gotu kola

Gotu kola — wąkrota azjatycka — jest rośliną, która zawiera związki o właściwościach poprawiających krążenie krwi. Suplementy diety oparte na wyciągu z Gotu kola są także często stosowane w celu poprawy zdrowia skóry oraz wspomagania procesów starzenia. Wykorzystywana w suplementacji jako adaptogen może również wspierać funkcje poznawcze, redukcję stresu i poprawę pamięci.

Cordyceps

Cordyceps to drugi na naszej liście grzyb adaptogenny. Cechuje się dużą zdolnością do zwiększania energii i poprawy wydolności. Cordyceps wspiera także zdrowie układu oddechowego. Jest szczególnie popularny wśród sportowców i osób aktywnych fizycznie.

Lion’s Mane

Lion’s Mane ostatni z najpopularniejszych grzybów adaptogennych. Wywiera korzystny wpływ na pracę mózgu i efektywność przekazywania impulsów nerwowych. Wspomaga efektywność komórek nerwowych i poprawia pamięć. Lion’s Mane może również wspierać organizm w redukcji ryzyka pojawienia się konsekwencji związanych z dużym narażeniem na stres. 

Pozostałe

Istnieją także inne adaptogeny  (np., maca), które mają różne właściwości. Możesz napotkać konkretne adaptogeny polecane na stres, poprawę samopoczucia czy podwyższenie energii. Przyjmowanie tych suplementów diety faktycznie może przynieść korzyści zdrowotne, ale należy pamiętać o przeciwwskazaniach i potencjalnych skutkach ubocznych. 

Ważne jest, aby dostosować przyjmowanie adaptogenów do indywidualnych potrzeb i unikać ich kombinacji z alkoholem oraz innymi substancjami, które mogą powodować negatywne skutki.

Kto powinien stosować adaptogeny?

Adaptogeny są polecane różnym grupom osób, które potrzebują wsparcia organizmu w codziennych wyzwaniach. 

• Osoby aktywne fizycznie mogą skorzystać z adaptogenów, aby poprawić wydolność i regenerację. Sportowcy często sięgają po najmocniejsze adaptogeny dla zwiększenia wytrzymałości i odporności na stres.
• Adaptogeny będą także korzystne dla osób narażonych na chroniczny stres. Pomagają w niwelowaniu jego skutków i poprawiają ogólną kondycję organizmu. 
• W przypadku problemów ze snem odpowiednio dobrane suplementy diety mogą poprawić jakość odpoczynku i regeneracji nocnej.
• Osoby z obniżonym nastrojem i objawami depresji mogą znaleźć wsparcie w preparatach z odpowiednimi dawkami substancji adaptogennych o potwierdzonym działaniu poprawiającym stan zdrowia psychicznego. 
• Adaptogeny mogą być także skutecznym wsparciem osób, które odczuwają potrzebę poprawy koncentracji i pamięci.

Przeciwwskazania do suplementowania adaptogenów

Choć adaptogeny są generalnie bezpieczne, istnieją pewne przeciwwskazania do ich stosowania. 

Kobiety w ciąży i podczas karmienia piersią powinny unikać adaptogenów — w przypadku chęci stosowania jakichkolwiek suplementów w tym okresie, zawsze należy skonsultować swoją decyzję z lekarzem. 

Ponadto adaptogeny (podobnie jak każde inne leki czy suplementy diety) mogą wchodzić w interakcje z lekami — nasilać lub osłabiać działania substancji czynnych. W tym przypadku konsultacja ze specjalistą również powinna rozwiązać ryzyko wystąpienia potencjalnie niebezpiecznych skutków ubocznych. 

Jak przyjmować adaptogeny?

Przyjmowanie adaptogenów musi odbywać się zgodnie z zaleceniami specjalistów i producentów suplementów diety. Ważne jest, aby wybierać produkty wysokiej jakości, które zawierają standaryzowaną ilość substancji aktywnych pochodzących z roślin adaptogennych. 

Pamiętaj także, że to regularna suplementacja jest warunkiem tego, by uzyskać zauważalne efekty. 

Adaptogeny można przyjmować w różnych formach — kapsułkach, proszkach, ekstraktach czy naparach. Ważne jest, aby nie łączyć ich z alkoholem, ponieważ może to osłabić ich działanie. Dla najlepszych efektów warto przestrzegać zalecanej dawki i monitorować stan zdrowia podczas suplementacji.

Zaleca się rozpoczęcie przyjmowania suplementów od niższych dawek i ich stopniowe zwiększanie, aby ocenić reakcję organizmu. Niektóre adaptogeny (np. ashwagandha czy żeń-szeń) mogą działać lepiej przy dłuższym stosowaniu (np. dłużej niż 4 tygodnie) podczas gdy inne mogą dawać szybkie rezultaty. 

Monitorowanie reakcji organizmu i konsultacja z dietetykiem pomogą Ci dobrać odpowiednią dawkę i rodzaj adaptogenu do Twoich indywidualnych potrzeb.

Bibliografia

1. Todorova, V., Ivanov, K., Delattre, C., Nalbantova, V., Karcheva-Bahchevanska, D., & Ivanova, S. (2021). Plant adaptogens—History and future perspectives. Nutrients, 13(8), 2861.
2. Panossian, A. G. (2013). Adaptogens in mental and behavioral disorders. Psychiatric Clinics, 36(1), 49-64.
3. Wróbel-Biedrawa, D., & Podolak, I. (2024). Anti-Neuroinflammatory Effects of Adaptogens: A Mini-Review. Molecules, 29(4), 866.
4. Winston, D. (2019). Adaptogens: herbs for strength, stamina, and stress relief. Simon and Schuster.
5. Jędrejko, K. J., Lazur, J., & Muszyńska, B. (2021). Cordyceps militaris: An overview of its chemical constituents in relation to biological activity. Foods, 10(11), 2634.
6. Tulsawani, R., & Vohora, D. (2024). Stress and Adaptogens. In Adaptation under Stressful Environments through Biological Adjustments and Interventions (pp. 3-19). Singapore: Springer Nature Singapore.
7. Patel, S., & Patel, S. (2015). Chaga (Inonotus Obliquus) mushroom: Nutraceutical assessment based on latest findings. Emerging Bioresources with Nutraceutical and Pharmaceutical Prospects, 115-126.
8. Morris, J. (2020). BOOST YOUR BRAIN: 5 NATURAL NOOTROPICS: These superfoods not only protect neurological function, they can also improve mental performance, according to superfood maven JULIE MORRIS. Spirituality & Health Magazine, 23(2), 20-24.